Schilderij basiliek

SCHENKING
In 1985 kon de HVR met hulp van een sponsor in het bezit komen van een uit 1858 daterend schilderij uit de kerk van Sint Odiliënberg. Het schilderij van J.A. van der Drift toont het uiterlijk van de kerk vóór de restauratie van 1880 tot 1883 door Johannes Kayser. Omdat ons museum zich aan de voet van dit grote Roerstreekmonument bevindt, willen we even stil staan bij dit kerkgebouw en zijn geschiedenis.

het schilderij

DE BERG
Archeologische vondsten wijzen erop dat de 'berg' waarop de kerk gelegen is, reeds lang voor het begin van onze jaartelling door mensen gebruikt werd. Scherven van aardewerk en crematieresten duiden op begraving. In de Romeinse tijd is de Berg hoogstwaarschijnlijk gebruikt voor culturele doeleinden.

KERKGESCHIEDENIS
De kerkgeschiedenis van de Berg begint in de eerste helft van de achtste eeuw. Volgens de vita van de H. Wiro schonk Pepijn toen de Berg aan Wiro en zijn gezellen Plechelmus en Otgerus. Deze Angelsaksische zendelingen zouden een grote rol gespeeld hebben bij de kerstening - christianisering - van de streek tussen Rijn en Maas. Het is niet zeker om welke Pepijn het gaat, Pepijn van Herstal of Pepijn de Korte. In ieder geval bouwden Wiro en zijn twee vrienden een kerk op de Berg. Ook stichtten zij er een klooster. In 858 schonk de kleinzoon van Karel de Grote, Lotharius II, de Berg aan bisschop Hungerus van Utrecht. Toen deze stad door de Noormannen verwoest werd, zocht het kapittel van Utrecht hier zijn toevlucht. Niet veel later werd ook de Berg zelf door Noormannen geplunderd. In de tweede helft van de tiende eeuw werd de kerk gerestaureerd. In de dertiende eeuw deed de naam Odiliënberg zijn intrede.

RESTAURATIE
In 1480 stichtte Jan van Abroek in Sint Odiliënberg de vrouwelijke tak van de Orde van het H. Graf. Ook restaureerde hij de kerk en de ernaast gelegen Mariakapel, die alweer in verval geraakt waren. In de zestiende eeuw brak er voor het rooms-katholicisme in grote delen van Europa een moeilijke tijd aan. Ook in deze streek betekenden de Reformatie en het protestantisme een zware aanslag op de kerk. Overal moest zij eigendommen verkopen. Opnieuw raakte de kerk op de Berg ernstig in verval. In 1631 en van 1680 tot 1686 moest de kerk tweemaal grondig gerestaureerd worden. Na deze laatste restauratie werd de kerk gewijd aan haar stichters, de heiligen Wiro, Plechelmus en Otgerus.

BASILIEK
Na een hernieuwd verval in de achttiende en negentiende eeuw kreeg het gebouw in de jaren 1880-1883 zijn huidige uiterlijk. De architect Johannes Kayser voegde onder andere een tweede toren aan het kerkgebouw toe. In januari 1945 werd de kerk door terugtrekkende Duitsers geheel verwoest. Ook de Mariakapel moest het ontgelden. Al snel werd echter begonnen met de restauratie van het romaanse kerkgebouw. In 1951 kon de volledig herstelde kerk plechtig worden ingewijd door de bisschop van Roermond. Zes jaar later werd de kerk verheven tot basiliek van de HH. Wiro, Plechelmus en Otgerus.

ODILIA
Tot slot nog iets over de naam Sint Odiliënberg: deze benaming is waarschijnlijk afgeleid van de heilige Odilia. Het is echter niet zeker of het hier de H. Odilia uit Keulen of uit de Elzas betreft. Wel is zeker dat in de kerk de H. Odilia vereerd wordt. Zij is de heilige voor mensen met oogkwalen.

Meer informatie
P. Glazema: Kanunnikessen van het H. Graf te Sint Odiliënberg: De kerkelijke monumenten van Sint Odiliënberg, Sint Odiliënberg 1966.
HVR-jaarboek 1969, pagina 16-18; eerwaarde zuster Matthea, priorin: Hoe komt 'Odilia' in Berg.